استقرای تاماستقرای تام، استدلال بر حکم کلّی از طریق بررسی تمام افراد جزئی است. ۱ - تعریفاستقرای تام، استقرایی است که در آن تمام افراد جزئی بررسی و ملاحظه گردیده و آن گاه حکمی کلی درباره آنها صادر می‌شود. این نوع استقرا را که معتبر و یقین‌آور است استقرای برهانی نیز می‌نامند، مانند این که هر یک از سیارات منظومه شمسی جداگانه بررسی شود و با مشاهده بیضی شکل بودن مدار آنها، حکم شود که تمام سیارات شمسی مداری بیضی شکل دارند. این گونه استقرا هنگامی امکان‌پذیر است که جزئیات و افراد مورد مطالعه محدود و اندک باشد. [۱]
زحیلی، وهبه، اصول الفقه الاسلامی، ج۲، ص۹۱۶.
[۲]
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، تمهید القواعد، ص۱۶۱.
«پس اگر اصغر و اوسط متساوی باشند در دلالت و آن‌چنان بود که جزویات محصور بود و حکم در همه ثابت، حکم بر آن کلی صادق بود و آن استقراء برهانی بود و آن را استقراء تام خوانند». «اما چون موضوع مساوی جزویات باشد، چنانکه شرط استقراء است، هرحکم که بر همه جزویات کنند بر طبیعت موضوع کرده باشند». ۱.۱ - تعریف قوانین الاصولدر کتاب «قوانین الاصول» آمده است: «و هو اما تام او ناقص اما الاول فهو ما وجد الحکم فی جمیع الجزئیات مثل ان یقال الجسم اما حیوان او نبات او جماد و کل منها متحیز فکل جسم متحیز و هو الذی یسمونه بالقیاس المقسِّم و هو یفید الیقین». ۲ - پانویس
۳ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۸۹، برگرفته از مقاله «استقرای تام». خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی به انضمام واژه نامه فرانسه و انگلیسی، ص۱۲. رده‌های این صفحه : استقراء | اصطلاحات منطقی
|